ඔයාගේ ව්‍යාපාරය ආදායම් උපයන්නේ, එහෙම නැත්නම් ව්‍යාපාරයට සල්ලි එන විදිහ මොකක්ද කියලා ඔයා දන්නවද? හැම ව්‍යාපාරයකටම එකම විදියට නෙමෙයි ආදායමක් ලැබෙන්නේ. ඔයාට හිතෙයි ඔයා විකුණන නිෂ්පාදනය හරි සේවාව හරි පාරිභෝගිකයන්ට විකුණලා තමයි සල්ලි හොයන්නේ, හැම ව්‍යාපාරයකටම සල්ලි ලැබෙන්නෙත් ඒ විදියටනේ කියලා. ඒත් ඒක එහෙම නැහැ. එක එක ව්‍යාපාරයට සල්ලි එන විදිහ වෙනස්. ඒක රඳා පවතින්නේ Business Model එක මත. ව්‍යාපාරිකයෙක් විදිහට ඔයාට මේ Models ගැන අවබෝධයක් තියෙන්න ඕනේ. නැත්නම් ඔයාගේ බිස්නස් එකට වැරදි Business Model එකක් යොදාගත්තොත් ව්‍යාපාරය අසාර්ථක වෙනවා
ලෝකයේ වෙනත් ව්‍යාපාරවලත් භාවිත වන ප්‍රධාන Business Models 12ක් ගැන තමයි මේ ලිපියේ සඳහන් වෙන්නේ. ඔයාට ව්‍යාපාරයක් දැනටම තියෙනවා වෙන්න පුළුවන්, එහෙම නැත්නම් ඔයා ව්‍යාපාරයක් පටන් ගන්න හිතාගෙන ඉන්නවා වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා මේ ලිපිය ඔයාට ගොඩක් වැදගත්වෙයි ඔයාගේ Business Model එක මොකක්ද කියලා තීරණය කරන්න.
මේක දැන් කාලේ ගොඩක් ජනප්‍රියයි. ඔයා Buyerව සහ Sellerව එකට සම්බන්ධ කිරීම තමයි මේ Business Model එකේදි සිද්ධ වෙන්නේ.. ගනුදෙනුවක් වුණාම ඔයාට ඒකට මුදලක් ලැබෙනවා. මේක Online වගේම Offline සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් ගනුදෙනුවක්.
උදාහරණ විදියට Amazon, eBay, වගේ Platform එකක මොකක් හෝ නිෂ්පාදනයක් අලෙවි කරන්න දාලා තියෙනවා කියලා හිතන්න. වෙන කෙනෙක්ගේ Platform එකක තමයි මේ ගනුදෙනුව සිද්ධ වෙන්නේ. එතකොට ඔයා යමක් අලෙවි කරන්න ඒ Platform එක භාවිත කරනවා නම් ඒ ගනුදෙනුව වෙනුවෙන් අදාළ Platform එකට මුදලක් ගෙවන්න ඕන. ඒ ඔන්ලයින් ක්‍රමයට මේ Business Model එක ක්‍රියාත්මක වෙන ආකාරය.
Offline ආකාරයට මේ Business Model එක ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ මෙහෙමයි. හිතන්න ඔයා Real Estate Agent කෙනෙක් කියලා. ඔයා තමයි Buyerව සහ Sellerව සම්බන්ධ කරන්නේ. එතැනදි ගනුදෙනුවක් සිද්ධ වුණොත් ඔයාට මුදලක් ඒ වෙනුවෙන් ලැබෙනවා.
ඔයා කාගෙ හරි වියදමක් අඩු කරලා දෙන විදියේ දෙයක් නම් කරන්නේ, ඒ අදාළ පුද්ගලයාට ඉතුරු වෙන ගාණෙන් සියයට ගාණක් ඔයා ගන්නවා. උදාහරණයක් විදියට කරන්ට් බිල අඩු කරන්න පුළුවන් කුමක් හෝ නිෂ්පාදනයක් ඔයා නිර්මාණය කරලා තියෙනවා නම් ඒ උපකරණය භාවිත කරලා කරන්ට් බිල අඩු කරගන්න පුළුවන්. එතකොට ඒක භාවිත කරන පුද්ගලයාගේ කරන්ට් බිලෙන් ඉතිරි කරගන්න මුදලෙන් යම් ප්‍රමාණයක් ඔයාට මුදලක් විදියට ලැබෙනවා.
ඔයාගේ නිර්මාණයක්, නිෂ්පාදනයක්, ඔයා හඳුන්වාදුන්න තාක්ෂණයක් තව කෙනෙක්ට පාවිච්චි කරන්න දෙනවා කියලා හිතන්න. ඒ වෙනුවට ඔයා
ඔයාගේ ව්‍යාපාරය ආදායම් උපයන්නේ, එහෙම නැත්නම් ව්‍යාපාරයට සල්ලි එන විදිහ මොකක්ද කියලා ඔයා දන්නවද? හැම ව්‍යාපාරයකටම එකම විදියට නෙමෙයි ආදායමක් ලැබෙන්නේ. ඔයාට හිතෙයි ඔයා විකුණන නිෂ්පාදනය හරි සේවාව හරි පාරිභෝගිකයන්ට විකුණලා තමයි සල්ලි හොයන්නේ, හැම ව්‍යාපාරයකටම සල්ලි ලැබෙන්නෙත් ඒ විදියටනේ කියලා. ඒත් ඒක එහෙම නැහැ. එක එක ව්‍යාපාරයට සල්ලි එන විදිහ වෙනස්. ඒක රඳා පවතින්නේ Business Model එක මත. ව්‍යාපාරිකයෙක් විදිහට ඔයාට මේ Models ගැන අවබෝධයක් තියෙන්න ඕනේ. නැත්නම් ඔයාගේ බිස්නස් එකට වැරදි Business Model එකක් යොදාගත්තොත් ව්‍යාපාරය අසාර්ථක වෙනවා
ලෝකයේ වෙනත් ව්‍යාපාරවලත් භාවිත වන ප්‍රධාන Business Models 12ක් ගැන තමයි මේ ලිපියේ සඳහන් වෙන්නේ. ඔයාට ව්‍යාපාරයක් දැනටම තියෙනවා වෙන්න පුළුවන්, එහෙම නැත්නම් ඔයා ව්‍යාපාරයක් පටන් ගන්න හිතාගෙන ඉන්නවා වෙන්න පුළුවන්. ඒ නිසා මේ ලිපිය ඔයාට ගොඩක් වැදගත්වෙයි ඔයාගේ Business Model එක මොකක්ද කියලා තීරණය කරන්න.
Transaction Fee Model
මේක දැන් කාලේ ගොඩක් ජනප්‍රියයි. ඔයා Buyerව සහ Sellerව එකට සම්බන්ධ කිරීම තමයි මේ Business Model එකේදි සිද්ධ වෙන්නේ.. ගනුදෙනුවක් වුණාම ඔයාට ඒකට මුදලක් ලැබෙනවා. මේක Online වගේම Offline සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් ගනුදෙනුවක්.
උදාහරණ විදියට Amazon, eBay, වගේ Platform එකක මොකක් හෝ නිෂ්පාදනයක් අලෙවි කරන්න දාලා තියෙනවා කියලා හිතන්න. වෙන කෙනෙක්ගේ Platform එකක තමයි මේ ගනුදෙනුව සිද්ධ වෙන්නේ. එතකොට ඔයා යමක් අලෙවි කරන්න ඒ Platform එක භාවිත කරනවා නම් ඒ ගනුදෙනුව වෙනුවෙන් අදාළ Platform එකට මුදලක් ගෙවන්න ඕන. ඒ ඔන්ලයින් ක්‍රමයට මේ Business Model එක ක්‍රියාත්මක වෙන ආකාරය.
Offline ආකාරයට මේ Business Model එක ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ මෙහෙමයි. හිතන්න ඔයා Real Estate Agent කෙනෙක් කියලා. ඔයා තමයි Buyerව සහ Sellerව සම්බන්ධ කරන්නේ. එතැනදි ගනුදෙනුවක් සිද්ධ වුණොත් ඔයාට මුදලක් ඒ වෙනුවෙන් ලැබෙනවා.
Shared Saving Model
ඔයා කාගෙ හරි වියදමක් අඩු කරලා දෙන විදියේ දෙයක් නම් කරන්නේ, ඒ අදාළ පුද්ගලයාට ඉතුරු වෙන ගාණෙන් සියයට ගාණක් ඔයා ගන්නවා. උදාහරණයක් විදියට කරන්ට් බිල අඩු කරන්න පුළුවන් කුමක් හෝ නිෂ්පාදනයක් ඔයා නිර්මාණය කරලා තියෙනවා නම් ඒ උපකරණය භාවිත කරලා කරන්ට් බිල අඩු කරගන්න පුළුවන්. එතකොට ඒක භාවිත කරන පුද්ගලයාගේ කරන්ට් බිලෙන් ඉතිරි කරගන්න මුදලෙන් යම් ප්‍රමාණයක් ඔයාට මුදලක් විදියට ලැබෙනවා.
Licensing Fee Model
ඔයාගේ නිර්මාණයක්, නිෂ්පාදනයක්, ඔයා හඳුන්වාදුන්න තාක්ෂණයක් තව කෙනෙක්ට පාවිච්චි කරන්න දෙනවා කියලා හිතන්න. ඒ වෙනුවට ඔයා Licensing Fee එකක් ගන්නවා.
Mickey Mouse කියන චරිතය නිර්මාණය කළේ Walt Disney. ඔහු ඒ චරිතය නිර්මාණය කරලා ඒකට හිමිකම් (Rights) අරගෙන වෙනත් ආයතනවලට Mickey Mouse කියන චරිතය භාවිත කරන්න අවසර දුන්නා. ඒකෙන් ඔහුට ඒ ආයතනවලින් මුදල් හිමිවෙනවා. Lego ආයතනය Star Wars එකේ චරිත Lego Style එකට අනුව නිර්මාණය කිරීමත් Licensing Fee Model එකට අයත් වෙනවා.
Cost Plus Model
ඔයා වෙනත් පුද්ගලයෙකුට ඔහුගේ හෝ ඇයගේ වැඩක් කරලා දීලා ඒ සඳහා ගිය වියදමට අමතරව මුදලක් ප්‍රතිශතයක් ලෙස ඔයා අරගන්නවා. ඒ වගේ දෙයක් තමයි මෙතැනදි වෙන්නේ.උදාහරණ විදියට Construction Company කටයුතු කරන්නේ මේ Business Model එකට අනුව.
Hourly Rate Model
මෙතැනදි වැඩ කරන පැය ගාණට අනුවයි මුදල් ලැබෙන්නේ. Freelancersලා විදියට රැකියාව කරන අය මේ Business Model එකට අයිති වෙනවා.
Upfront Plus Maintenance Model
හිතන්න ඔයා මොකක් හරි නිෂ්පාදනයක් විකුණනවා කියලා. මේකෙදි ඔයා ඒ නිෂ්පාදනය විකුණනවට අමතරව ඒකට අවශ්‍ය Maintenance කටයුතු පවා කරනවා. ඔයාට ඒකට මුදල් ලැබෙනවා. Printers වගේ මැෂින් වර්ග විකුණන ආයතන මේ Business Model එකට උදාහරණ විදියට පෙන්වා දෙන්න පුළුවන්.
Consumable Model
මෙතැනදි වෙන්නේ ඔයා නිෂ්පාදනයක් අලෙවි කරන්නේ ඒ නිෂ්පාදනයේ මුදල ලබාගන්න නෙමෙයි. ඒක දෙන්නේ වෙනත් පුද්ගලයෙක්ට හෝ ආයතනයකට භාවිත කරන්න. උදාහරණයකින්ම ඒ දේ පැහැදිලි කරගමු. ඔයා ළඟ Coffee Machines කිහිපයක් තියෙනවා කියලා හිතන්න. ඔයා ඒවා වෙනත් ආයතනවල පාවිච්චියට දෙනවා. කැන්ටින් එකක් කරන පුද්ගලයෙක්ට ඔයා මේක දුන්නා කියලා හිතන්න. එතකොට ඒ පුද්ගලයා Coffee එකක් තමන්ගේ පාරිභෝගිකයෙක්ට විකිණුවාම ලැබෙන මුදලෙන් ඔයාට මුදලක් ලැබෙනවා. එතැනදි කැන්ටින් එක කරන පුද්ගලයාට ප්‍රාග්ධනයක් වැය කරලා මැෂින් එක ගන්න අවශ්‍ය වෙන්නේ නැහැ. ඒ වගේම ඒ මැෂින් එක භාවිත කරලා Coffee එකක් අලෙවි වන වාරයක් පාසා ඔයාට ඒ වෙනුවෙන් මුදල් ලැබෙනවා.
Usage Based Model
මෙතැනදි වෙන්නේ කොපමණ ප්‍රමාණයක් භාවිත වෙනවද කියලා බලලා ඒකට මුදල් අය කරන එක. උදාහරණයක් විදියට Amazon Web Service එක ගනිමු. ඒක යොදාගෙන ඔයා Live එකක් යන අවස්ථාවක ලක්ෂ ගණන් මිනිස්සු ඒක නරඹනවා නම් ඒ මොහොතේ Traffic එක වැඩියි. එහෙම අවස්ථාවක ඔයා Amazon Web Service එක භාවිත කරලා තියෙන්නේ වෙනදට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයකින් නම් ඒ අවස්ථාවේ ඔයාට වැඩි ගාස්තුවක් ඒ සේවාව වෙනුවෙන් ලබා දෙන්න වෙනවා. ඒ ආකාරයට Usage එක අනුව මුදල් අය කිරීමක් තමයි මෙතැනදි වෙන්නේ.
Operating and Maintenance Model
හිතන්න යම් ආයතනයක් මොකක් හෝ විශාල යන්ත්‍රයක් ඔවුන්ගේ ආයතනයේ නිෂ්පාදන කටයුතු වෙනුවෙන් මිලට ගත්තා කියලා. ඒත් ඔවුන් ඒක පාවිච්චි කරන හැටි දන්නේ නැහැ. ඔයා ඒ ගැන දන්නවා කියලා හිතමු. එතකොට ඔයා Operator කෙනෙක් විදියට ඔයාගේ සේවය ඒ ආයතනයට ලබා දෙනවා. යන්ත්‍රය භාවිත කරන්න වගේම අලුත්වැඩියා කටයුතු සිදු කරන්නෙත් ඔයා නම් ඔයා ඒ ලබා දෙන සේවාව වෙනුවෙන් ආයතනය විසින් මුදල් ගෙවන එක තමයි මෙතැනදි වෙන්නේ.
Temporary Access Model
ඔයා හිතන්න ඔයා ළඟ වෙන කිසි පුද්ගලයෙක් ළඟ නැති database එකක් තියෙනවා, audience එකක් ඉන්නවා කියලා. අන්න ඒ දේවල් වෙනත් කෙනෙක්ට තාවකාලිකව භාවිත කරන්න Access ලබා දෙන එක තමයි මෙතැනදි වෙන්නේ. Topjobs වගේ Platform එකක් ක්‍රියා කරන්නේ මේ Model එකට අනුව. යම් කෙනෙක්ට Job Vacancy Ad එකක් දාන්න අවශ්‍ය නම් ඒ Platform එකට තාවකාලිකව Accessවෙලා තමන්ගේ දැන්වීම දාන්න පුළුවන්. ඒ වෙනුවෙන් අදාළ ආයතනයට මුදලක් ගෙවන්න ඕන.
Franchise Model
ඔයාගේ නිෂ්පාදනයක් අඩු මූල්‍ය අවදානමකින් උපරිමයෙන් පුළුල් කරගන්න හැකියාව මේ Model එකේදි තියෙනවා. ඔයාගේ නිෂ්පාදනය එක ස්ථානයකට සීමා නොකර රට පුරාම හෝ ලෝකය පුරාම ව්‍යාප්ත කරන්න මෙතැනදි ඔයාට පුළුවන්. මෙතැනදි Franchisor (නිෂ්පාදනයේ නිර්මාතෘ) සහ Franchisee (නිෂ්පාදනය ඉල්ලන පුද්ගලයා) ලෙස පාර්ශව දෙකක් ඉන්නවා. Franchisorගේ නිෂ්පාදනය Franchiseeට ලබා දීලා Franchisee උපයන ආදායමෙන් කොටසක් Franchisor ලබා ගන්න එකයි මෙතැනදි සිදු වෙන්නේ.
Subscription Model
ඔයාට අවශ්‍ය Product එකක්, Service එකක්, Content එකක් Subscription එකක් විදියට පාරිභෝගිකයන්ට විකුණන්න පුළුවන්. ඒ වෙනුවට ඔයාට මාසිකව, වාර්ෂිකව මුදලක් අය කරන්න හැකියාව තියෙනවා.
ඔයාගේ ව්‍යාපාරය මේ අතරින් මොන Business Model එකට ද අයිති වෙන්නේ කියලා හිතලා බලන්න. ඔයා මේ වෙනකොට භාවිත කරන්නේ ඔයාගේ ව්‍යාපාරයාට ගැළපෙන Business Model එක ද කියලා මේ ලබා දුන්න දැනුමෙන් ඔයාට අදහසක් ගන්න පුළුවන් වෙයි. Business Models ගැන අවබෝධය වගේම සාර්ථක ව්‍යාපාරයක් ගොඩනගන්න නම් ඔයාට ගොඩක් වැදගත් වෙන දෙයක් තමයි Marketing Plan එක කියන්නේ. ඔයා හරියට Marketing Plan එකක් හදාගත්තොත් ව්‍යාපාරය දියුණු කරගන්න ඔයාට අමාරු වෙන්නේ නැහැ. පහළ Link එකට ගිහින් ඔයාට පුළුවන් Marketing Plan එකක් හදාගැනීම සම්බන්ධයෙන් අවශ්‍ය දැනුම ලබා ගන්න.
https://school.lokubusiness.lk/p/marketing-plan?affcode=1420258_ghpjvsre
March 13, 2025
