ඔයා ඉන්නේ ඍණාත්මක සංස්කෘතියක් සහිත පරිසරයක (Negative Culture) නම්, ඒක ඔයාගේ ආයතනයට වගේම පෞද්ගලික ජීවිතයටත් විශාල සෘණාත්මක බලපෑමක් එල්ල කරනවා. මේ ලිපිය කියවන ඔයා, ආයතනයක යම් අංශයක ප්‍රධානියෙක්, team leader කෙනෙක්, ව්‍යවසායකයෙක්, නායකත්වය දරන ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවක් වුණත් වෙන්න පුළුවන්. මේ ලිපියෙන් ඔයාට කියලා දෙන්නේ කොහොමද සෘණාත්මක සංස්කෘතියක් තියෙන තැනක් ධනාත්මක සංස්කෘතියක් (Positive Culture) තියෙන තැනක් බවට පත් කරන්නේ කියන එක.
මොනම හෝ නායකත්වයක් යම් ස්ථානයක ඔයා දරනවා නම්, අමතක කරන්න එපා මිනිස්සු එන්නේ විවිධාකාර ස්ථානවලින් කියන එක. මිනිස්සු එන්නේ විවිධාකාර ප්‍රශ්න අරගෙන, මිනිස්සු එන්නේ නොයෙකුත් පසුබිම්වලින්. එතකොට මිනිස්සු දන්න දේවල් වෙනස්, මිනිස්සුන්ට තියෙන ප්‍රශ්න වෙනස්, ඔවුන් හිතන විදිය, ආකල්ප, මේ හැමදෙයක්ම වෙනස්. එතකොට ආයතනයක ධනාත්මක සංස්කෘතියක් දිගුකාලීනව පවත්වාගෙන යන එක අභියෝගාත්මකයි. එහෙමයි කියලා සෘණාත්මක සංස්කෘතිය පෝෂණය වෙන්න ඉඩ දීලා බලාගෙන හිටියොත් ඔයාගේ ආයතනය විතරක් නෙමෙයි ඔයාගේ තනතුරට, ඔයාට පවා හානියක් සිද්ධ වෙනවා.
ඍණාත්මක සංස්කෘතියකට ඔයාගේත්, ආයතනයේත් ඵලදායීතාව (productivity), වර්ධනය, සාර්ථකත්වය මේ හැමදෙයක්ම විනාශ කරන්න පුළුවන්. “Leadership is all about communicating how valuable they are and how much potential they have.” නායකයෙක් විදියට ඔයාගේ කණ්ඩායමේ වටිනාකම් ඔයා දැක්කේ නැත්නම්, අගය කළේ නැත්නම් ඔවුන් පවා ඔවුන්ගේ වටිනාකම දකින්නේ නැහැ. හැකි තරම් ඔබේ කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන්ගේ වටිනාකම් අගයන්න. හැකියාවන් අගයන්න.
සෘණාත්මක සංස්කෘතියක්, ධනාත්මක සංස්කෘතියක් බවට පරිවර්තනය කිරීමේදී ඔයා දැනගත යුතු සංකල්ප කීපයක් තියෙනවා. අපි දැන් බලමු ඒ මොනවා ද කියලා.
මෙය මනෝවිද්‍යාත්මක සිද්ධාන්තයක් (psychological theory). ඒ කියන්නේ, “ඔබ ධනාත්මක දේ අපේක්ෂා කරන්නේ නම්, ඔබ ධනාත්මක දේ සමඟ සම්බන්ධ වනු ඇත.” සරලවම කිව්වොත් ඔයා නායකයෙක් විදියට ඔයාගේ කණ්ඩායම දිහා ධනාත්මක ආකල්පයකින් බලනවා නම් කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන් ඔවුන් දෙස බලන්නෙත් ධනාත්මකව. ඒක කණ්ඩායමේ කාර්යසාධනයට සෘජු බලපෑමක් කරනවා.
උදාහරණයකින් මේ දේ පැහැදිලි කරන්නම්. සමහර managersලා ඉන්නවා තමන්ගේ කණ්ඩායමේ achievements වැඩිපුර වර්ණනා කරනවා. වැරදි වුණොත් අඩුවෙන් විවේචනය කරනවා. සමස්තයක් හැටියට positive confidence vibe එකක් සමස්ත කණ්ඩායම තුළම ඇති වෙන්න ඒක හේතු වෙනවා. මේ සිද්ධාන්තය මොන තරම් ප්‍රායෝගික ද කියන එක ගැන අදහසක් ගන්න මේ කතාව කියවලා බලන්න.
පාසලක ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ ගන්න ලකුණු සංඛ්‍යාව අනුව ඔවුන් A, B, C කියලා කොටස් තුනකට බෙදලා තියෙනවා.
ඔයා ඉන්නේ ඍණාත්මක සංස්කෘතියක් සහිත පරිසරයක (Negative Culture) නම්, ඒක ඔයාගේ ආයතනයට වගේම පෞද්ගලික ජීවිතයටත් විශාල සෘණාත්මක බලපෑමක් එල්ල කරනවා. මේ ලිපිය කියවන ඔයා, ආයතනයක යම් අංශයක ප්‍රධානියෙක්, team leader කෙනෙක්, ව්‍යවසායකයෙක්, නායකත්වය දරන ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවක් වුණත් වෙන්න පුළුවන්. මේ ලිපියෙන් ඔයාට කියලා දෙන්නේ කොහොමද සෘණාත්මක සංස්කෘතියක් තියෙන තැනක් ධනාත්මක සංස්කෘතියක් (Positive Culture) තියෙන තැනක් බවට පත් කරන්නේ කියන එක.
මොනම හෝ නායකත්වයක් යම් ස්ථානයක ඔයා දරනවා නම්, අමතක කරන්න එපා මිනිස්සු එන්නේ විවිධාකාර ස්ථානවලින් කියන එක. මිනිස්සු එන්නේ විවිධාකාර ප්‍රශ්න අරගෙන, මිනිස්සු එන්නේ නොයෙකුත් පසුබිම්වලින්. එතකොට මිනිස්සු දන්න දේවල් වෙනස්, මිනිස්සුන්ට තියෙන ප්‍රශ්න වෙනස්, ඔවුන් හිතන විදිය, ආකල්ප, මේ හැමදෙයක්ම වෙනස්. එතකොට ආයතනයක ධනාත්මක සංස්කෘතියක් දිගුකාලීනව පවත්වාගෙන යන එක අභියෝගාත්මකයි. එහෙමයි කියලා සෘණාත්මක සංස්කෘතිය පෝෂණය වෙන්න ඉඩ දීලා බලාගෙන හිටියොත් ඔයාගේ ආයතනය විතරක් නෙමෙයි ඔයාගේ තනතුරට, ඔයාට පවා හානියක් සිද්ධ වෙනවා.
නායකයෙක් ලෙස කළ යුත්තේ කුමක් ද?
ඍණාත්මක සංස්කෘතියකට ඔයාගේත්, ආයතනයේත් ඵලදායීතාව (productivity), වර්ධනය, සාර්ථකත්වය මේ හැමදෙයක්ම විනාශ කරන්න පුළුවන්. “Leadership is all about communicating how valuable they are and how much potential they have.” නායකයෙක් විදියට ඔයාගේ කණ්ඩායමේ වටිනාකම් ඔයා දැක්කේ නැත්නම්, අගය කළේ නැත්නම් ඔවුන් පවා ඔවුන්ගේ වටිනාකම දකින්නේ නැහැ. හැකි තරම් ඔබේ කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන්ගේ වටිනාකම් අගයන්න. හැකියාවන් අගයන්න.
සෘණාත්මක සංස්කෘතියක්, ධනාත්මක සංස්කෘතියක් බවට පරිවර්තනය කිරීමේදී ඔයා දැනගත යුතු සංකල්ප කීපයක් තියෙනවා. අපි දැන් බලමු ඒ මොනවා ද කියලා.
Pygmalion Effect
මෙය මනෝවිද්‍යාත්මක සිද්ධාන්තයක් (psychological theory). ඒ කියන්නේ, “ඔබ ධනාත්මක දේ අපේක්ෂා කරන්නේ නම්, ඔබ ධනාත්මක දේ සමඟ සම්බන්ධ වනු ඇත.” සරලවම කිව්වොත් ඔයා නායකයෙක් විදියට ඔයාගේ කණ්ඩායම දිහා ධනාත්මක ආකල්පයකින් බලනවා නම් කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන් ඔවුන් දෙස බලන්නෙත් ධනාත්මකව. ඒක කණ්ඩායමේ කාර්යසාධනයට සෘජු බලපෑමක් කරනවා.
උදාහරණයකින් මේ දේ පැහැදිලි කරන්නම්. සමහර managersලා ඉන්නවා තමන්ගේ කණ්ඩායමේ achievements වැඩිපුර වර්ණනා කරනවා. වැරදි වුණොත් අඩුවෙන් විවේචනය කරනවා. සමස්තයක් හැටියට positive confidence vibe එකක් සමස්ත කණ්ඩායම තුළම ඇති වෙන්න ඒක හේතු වෙනවා. මේ සිද්ධාන්තය මොන තරම් ප්‍රායෝගික ද කියන එක ගැන අදහසක් ගන්න මේ කතාව කියවලා බලන්න.
පාසලක ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ ගන්න ලකුණු සංඛ්‍යාව අනුව ඔවුන් A, B, C කියලා කොටස් තුනකට බෙදලා තියෙනවා.
A – ලකුණු 80කට වැඩි ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ (excellent)
B – ලකුණු 50ත් 80ත් අතර ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ (average)
C – ලකුණු 50කට අඩු ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ (poor)
දැන් මේ කොටස් තුනෙන් A කියන්නේ දක්ෂයින් අයත් වන කොටස. C කියන්නේ දුර්වල, ඉගෙනීමට දක්ෂ නැති ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ අයත් කොටස. මේ පාසලේ විදුහල්පති මේ විදියට අංශ තුනකට ඔවුන්ව වෙන් කරලා උගන්වන්න සැලැස්වුවා. ඒත් විභාගයෙන් පසුව ලැබුණ ප්‍රතිඵලවල වෙනසක් නැහැ. ඒ අංශ තුනේම ලකුණු මට්ටම් ඒ විදියටම තිබුණා. ඉන්පස්සේ විදුහල්පතිවරයා විසින් කළේ පාසලට අලුතෙන් ආව ගුරුවරයෙකුට මේ අංශ තුනට උගන්වන්න සලස්වපු එක.
එතැනදි විදුහල්පතිතුමා ගුරුවරයාට අදාළ අංශ තුනේ ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවෝ ගැන කිව්වේ මෙහෙම කතාවක්. “ඔය A පන්ති ළමයි ඉන්නවානේ, කිසිම වැඩක් හරියට කරන්නේ නෑ. අදක්ෂ ළමයි ටිකක්. B කට්ටිය average. C එකේ අය තමයි හොඳටම perform කරන්නේ. හොඳට ඉගෙනගන්නවා. හරිම උනන්දුයි,” කියලා අලුත් ගුරුවරයාට විදුහල්පතිතුමා කිව්වා.
දැන් ගුරුවරයා ඒ කතාව විශ්වාස කරගෙන ඒක හිතේ තියාගෙනයි උගන්වන්න යන්නේ. A පන්තියට ගියාම ගුරුවරයා හිතුවා “මේ ළමයි හැමදේම ලියනවා. මොකක්වත් තේරෙන්නේ නැහැනේ. ඔක්කොම ලියාගන්නවා. කොච්චර දුර්වලයි ද? අහන් ඉන්නේ නෑ ලියනවා විතරයි. Principal කිව්ව කතාව ඇත්ත” කියලා.
C පන්තියට ගියාම ගුරුවරයා දැක්කේ ඒ ළමයි කෑගහනවා, විහිළු කරනවා, උගන්නනකොට කතා කරනවා. ඒත් විදුහල්පතිතුමා කිව්ව දේවල් එක්ක ගුරුවරයා හිතුවේ, “මේ ළමයි හරි confidence. හැමදේම ලියන්න යන්නෙත් නැහැ. හරිම friendly. හරිම relax එකේ ඉගෙන ගන්නවා,” කියලා.
අවුරුද්ද අවසානයේ විභාගය පැවැත්වුණා. ඒකේ ප්‍රතිඵල බැලුවම A එකේ හිටපු ලකුණු 80ක් ගත්ත ළමයින්ගේ ලකුණු, ලකුණු 60ක සීමාවකට ගිහින්. C එකේ හිටපු ලකුණු 50ටත් වඩා අඩුවෙන් ගත්ත ළමයි ලකුණු 70ක සීමාවක් දක්වා ලකුණු වැඩි කරගෙන. B එකේ ළමයි පෙර පුරුදු විදියටම ඒ ලකුණු මට්ටමේම හිටියා.
මෙතැනදි ක්‍රියාත්මක වුණේ Pygmalion Effect එක.
ගුරුවරයා A පන්තියට ගියාම ඒ ළමයින්ට කතා කළේ ඔවුන්ව දුර්වල ළමයින් ටිකක් විදියට ආකල්පයක් හිතේ තියාගෙන. නමුත් C පන්තියේ ළමයි ඉතාම දක්ෂයින් විදියට දැකලා ඔවුන්ව අගය කළා, ඔවුන්ට වටිනාකමක් දුන්නා. ගුරුවරයා නොදැනුවත්ව ඒ කළ දෙයින් තමයි පන්ති දෙකේ ළමයින්ගේ ලකුණු මට්ටම්වල පැහැදිලි වෙනසක් ඇති වුණේ.
ඔයත්, ඔයාගේ ආයතනයේදී පුළුවන් තරම් උත්සහ කරන්න කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන්ගේ හැකියාවන් දැක්කම ඒ දේවල් අගය කරන්න. එතකොට ඔවුන් තමන් ගැන හිතන විදියත් ධනාත්මක වුණාම ඔවුන්ගේ රාජකාරිය පවා වෙනදාටත් වඩා හොඳින් කරන්න ඔවුන් උත්සහ ගන්නවා.
Negative Treatment Model (NTM)
ඔයා කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන් ගැන සෘණාත්මක උපකල්පන අනුව හිතන්න ගත්තොත් ඔයාට ලැබෙන්නෙත් සෘණාත්මක ප්‍රතිඵල පමණයි. ඔයා හිතුවොත් “මේ team එකට නම් මේ වැඩේ කරගන්න බෑ” වගේ දෙයක් ඔයාට ලැබෙන්නෙත් ඒ ප්‍රතිඵලයමයි. මොකද ඔයාගේ සෘණාත්මක උපකල්පනය නිසා කණ්ඩායම හොඳ දෙයක් කළත්, අලුත් අදහසක් දුන්නත් ඔයාට තියෙන්නේ ඒ ගැන negative emotional reaction එකක්. ඒ සෘණාත්මක ප්‍රතික්‍රියාව නිසා ඔයාගෙන් කණ්ඩායමට ලැබෙන්නේ negative treatment එකක්. ඒ කියන්නේ ඔවුන්ගේ ආත්ම විශ්වාසය ටිකෙන් ටික අඩු වෙන්න, කාර්යක්ෂමතාව අඩු වෙන්න ඒ දේවල් හේතුවක් වෙනවා.
මෙතැනදි ඔයා සෘණාත්මක දෙයක් වාචිකව පවසනවා කියන අදහසම නෙමෙයි කියන්නේ. ඒක වචනවලින් වෙන්නත් පුළුවන්, ඔයා බලන විදිය නිසා වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ කියන්නේ Verbal, vocal, visual කියන මේ ආකාර තුනම නිසා negative vibe එකක් නිර්මාණය වෙන්න පුළුවන්. ඔයා කියන වචන සෘණාත්මක නම්, ඔයාගේ කටහඬේ tone එක සෘණාත්මක vibe එකක් නම් ලබා දෙන්නේ වගේම ඔයාගේ body language එක, මුහුණේ හැඟීම්, ඉරියව් මේ හැමදෙයක් තුළින්ම negative vibe එකක් පිටතට පෙන්නුම් කරනවා. ඒ නිසා ඔයා සෘණාත්මක උපකල්පනයක් තියාගෙන වැඩ කළොත් ඔයාගේ කණ්ඩායමේ ඵලදායීතාවත් ඉබේම අඩු වෙන්න පටන් ගන්නවා.
Positive Treatment Model (PTM)
කලින් සඳහන් කළ Negative Treatment Model එක Positive Treatment Model එකකට හරවන්නේ කොහොමද කියන එක තමයි මෙතැනදි කියන්න යන්නේ. සෘණාත්මක උපකල්පන වෙනුවට ඔයාගේ කණ්ඩායම ගැන ධනාත්මක විශ්වාසයක් (Positive belief) ඇති කරගන්න. ඔයාගේ කණ්ඩායමට දෙයක් කරන්න බැහැ කියලා හිතනවා වෙනුවට ඔවුන්ට පුළුවන් කියන විශ්වාසය තබා ගන්න.
ඒ වගේම විවිධ අදහස්වලට ඉඩ දෙන්න. ඒවා පිළිගන්න, අහගෙන ඉන්න. අලුත් අදහසක් දුන්න ගමන් ඒක ප්‍රතික්ෂේප කරන්න එපා. ඒ වගේ විවෘත මානසිකත්වයකින් කණ්ඩායම සමග වැඩ කළොත් ඒකට කණ්ඩායමෙන් ලැබෙන්නෙත් ධනාත්මක ප්‍රතිඵලයක්. NTM එකට වඩා වෙනස්ම තත්ත්වයක් ඔයාට positive treatment මගින් දකින්න පුළුවන්. කණ්ඩායමේ සාමාජිකයන්ගේ ආත්ම විශ්වාසය වැඩි වීම, අලුත් දේවල් අත්හදා බැලීම, අලුත් අදහස් ඉදිරිපත් වීම, උද්‍යෝගයෙන් වැඩ කිරීම වගේ ධනාත්මක ප්‍රතිඵල රැසක් positive treatment model එක නිසා ඔයාට දකින්න ලැබෙයි.
ඒ නිසාම ආයතනය තුළ ධනාත්මක සංස්කෘතියක් ඇතිවෙලා ආයතනයේ දියුණුවත් ඉක්මන් වෙනවා. මේ විදිහට Pygmalion effect එක negative treatment model එක සහ positive treatment model එක හරියට තේරුම් ගත්තොත් නායකයෙක් විදියට ඔයාට පුළුවන් වෙනවා සෘණාත්මක සංස්කෘතියක්, ධනාත්මක සංස්කෘතියක් බවට සාර්ථකව පරිවර්තනය කරන්න.
සෘණාත්මක සංස්කෘතියක් කොහොමද ධනාත්මක කරගන්නේ කියන එක ඔයාට දැන් පැහැදිලි ඇති. ව්‍යවසායකයන්ට, වෘත්තිකයන්ට වගේම ඕනෑම පුද්ගලයෙක්ට තමන්ගේ සාර්ථකත්වය කරා යන්න අවශ්‍ය දැනුම ලබා ගන්න වටිනා අවස්ථා රැසක් Loku Business තුළින් අපි ලබා දීලා තියෙනවා. ඔයාගේ ව්‍යාපාරයේ, වෘත්තියේ දියුණුව වගේම පුද්ගල සංවර්ධනය සම්බන්ධ දැනුම ලබා ගන්න පහළ Link එක Click කරන්න.
https://school.lokubusiness.lk/
March 31, 2025
