ව්‍යාපාර Fail වීම ගැන Yahoo කියා දුන් පාඩම

1990 දශකය අවසානයේ සහ 2000 ආරම්භයේදී Yahoo කියන්නේ අන්තර්ජාලයේ fastest-growing company එකක්. ඒ කාලේ Internet කියන එක එතරම් දියුණු නැහැ. Internet එකට structure එකක්, search engine එකක්, පවා නොතිබුණ කාලෙක වෙබ් අඩවි සඳහා directory එකක් විදියටයි Yahoo නිර්මාණය වුණේ. Yahoo 1994 වසරේදී හඳුන්වා දුන්නේ Jerry Yang සහ David Filo කියන පුද්ගලයන් දෙදෙනා විසින්. වෙබ් අඩවි සඳහා directory එකක් ලෙස හඳුන්වාදුන් මෙය ජනප්‍රිය වෙබ් අඩවි සොයාගන්න මිනිස්සුන්ට උදව් වෙන මෙවලමක් වුණා. මේ සරල අදහස ඉතා ඉක්මනින් ජනප්‍රිය වූ අතර, Yahoo අන්තර්ජාලයේ ප්‍රධාන ප්‍රවේශ මාර්ගය (entry point) බවට පත් වුණා. ඒ තරම් හොඳ traffic එකක් මේ directory එකට එන්න පටන් ගත්තා.

මේ වගේ දියුණුවක් ලබපු Yahoo ආයතනය ගත්ත සමහර තීරණ වෙනස් වුණා නම් අද Google ආයතනයට පවා මේ තරම් ඉදිරියට එන්න ලැබෙන එකක් නැහැ. මේ වගේ තත්ත්වයක හිටිය Yahoo ආයතනය අසාර්ථක වුණේ ඇයි කියන එක, ඔයා ව්‍යවසායකයෙක් නම් ඔයාට ගොඩක් වැදගත් වෙනවා.

Yahoo ආයතනයේ ආදායම් මාර්ග

Yahoo එකට හිතුවෙවත් නැති විදියට traffic එන්න ගත්තා කියලා මුලදිම මේ ලිපියේ සඳහන් වුණා. ඒකත් එක්ක මේක මුදල් උපයන තැනට පත්කරගෙන ව්‍යාපාරයක් කරන්න ඕන කියන අදහස Yahoo නිර්මාතෘවරුන් වුණ Jerry Yang සහ David Filoට හිතුණා. Yahoo ආයතනය ආරම්භයේදීම බැනර් දැන්වීම් (banner ads) හරහා ආදායම් උපයන්න පටන් ගත්තා. ඔවුන්ගේ home page එක ඉතා ජනප්‍රිය වූ අතර දැන්වීම් පළ කරන්නන්ට එම අවකාශය ඩොලර් දහස් ගණනකට අයිති කර ගැනීමටත් හැකි‍යාව ලැබුණා. 

පසුව මේක තව ටිකක් දියුණු වුණා. මිනිස්සු වැඩියෙන්ම click කරන website එක ඕනම කෙනෙක්ට Yahoo page එකට ආපු ගමන් බලන්න පුළුවන්. එතකොට ඒ වැඩිම clicks තියෙන site එකට ad එකක් දාන්න ඕන කෙනෙක්ට හැකියාවත් ලැබුණා. 

Yahoo නිර්මාතෘවරුන්ට හිතුණා වැඩිම clicks තියෙන site අපිට බලාගන්න පුළුවන් එකේ ඇයි අපි ඒවට ගැළපෙන service එකක් වැඩිදියුණු නොකර ඉන්නේ කියලා. ඉන්පස්සේ Yahoo තමන්ගේම services develop කරලා, game sites, shopping, finance වගේ categoriesවලට ගැළපෙන වෙනම සේවක කණ්ඩායම් හදාගත්තා. 2000 වන විට Yahoo services 400කට වැඩියෙන් තිබුණා. Yahoo කිව්වම Internet එකම Yahoo කියන තරමට මේක ව්‍යාප්ත වුණා.

Yahoo පරිහානියේ ආරම්භය

Yahoo ආයතනය ඉතිහාසයේ විශාලතම වැරදි කිහිපයක් කළා. ඒ දේවල් එක්ක Yahoo දිනෙන් දින පරිහානියට ලක්වෙන්න පටන් ගත්තා. අපි දැන් බලමු ඒකට හේතු වුණ වැරදි මොනවද කියන එක.

1. අවස්ථා (Opportunities) මගහැර ගැනීම

අවස්ථා මගහැර ගැනීම සම්බන්ධයෙන් Yahoo ආයතනය කළ ලොකුම වරද තමයි, Google නිර්මාතෘවරුන් වන Larry Page සහ Sergey Brin විසින් නිර්මාණය කළ page rank algorithm එක ඔවුන් Yahoo එකට ඩොලර් මිලියනයකට විකිණීමට කළ යෝජනාව ප්‍රතික්ෂේප කිරීම. Yahoo විසින් ඒ algorithm එක ප්‍රතික්ෂේප කළේ එය Yahoo එකේ දැන්වීම් පළ කිරීමේ ආදායම් මාර්ගයට තර්ජනයක් වේවි කියලා හිතලා. ඒත් ඒකෙන් වුණේ Yahoo කඩා වැටෙන්න පටන් ගත්ත එක. 

මේකට හේතු කීපයක් බලපෑවා. ඉන්ටර්නෙට් එක ආපු මුල් කාලේදී ඉන්ටර්නෙට් ආයතන හැදෙනකොට .com bubble එකක් හැදෙන්න ගත්තා. එතකොට ඕනෑවට වඩා hype එකක් ඒ වෙනුවෙන් සමාජයේ නිර්මාණය වුණා. එතකොට අර ඉන්ටර්නෙට් ආයතනවල තියෙන ඇත්ත වටිනාකමට වඩා ලොකු වටිනාකමක් .com bubble එකට ලැබුණා. ඒත් ඒ ලැබුණ hype එක එක පාරටම අඩුවෙලා යනකොට Yahoo ඇතුළු ගොඩක් ඉන්ටනෙට් ආයතනවල කොටස් මිල පහත වැටුණා. ඒකත් එක්ක Yahoo එක සම්බන්ධයෙන් ඒකේ ආයෝජකයන්ට පවා විශ්වාසය අඩු වුණා. Yahoo එකට banner ad ලැබෙන එක අඩු වුණා. 

මේ දේවල් වෙන අතරේ  Google නිර්මාතෘවරුන් වන Larry Page සහ Sergey Brin දෙන්නා Yahoo එකේ අඩුපාඩු, හොඳ දේවල් ඔක්කොම අධ්‍යයනය කරලා, අනිත් ආයතන ගැනත් අධ්‍යයනය කරලා තිබුණේ. Internet  එකේ අනාගතය තියෙන්නේ කොහෙද කියලා ඔවුන් දෙදෙනා තේරුම් අරන් හිටියේ ඒ වෙනකොටත්. ඉන්පස්සේ Pagerank කියලා හදපු algorithm එක Google කියලා search engine එකක් විදිහට ඔවුන් වැඩිදියුණු කළා.

ඒක කොච්චර හොඳ විසඳුමක් ද කියනවා නම්, Yahoo වල banner දාපු පුද්ගලයෝ Yahoo එකෙන් අයින් වෙලා Google එකට ඇවිල්ලා ඔවුන්ගේ ads දාන්න පටන් ගත්තා. Yahoo එකේ ආදායම අඩු වෙනකොට, traffic එක අඩු වෙනකොට Google එකේ traffic එක වැඩි වෙන්න පටන් ගත්තා.

Google, Yahoo දෙකේ වෙනසක් තිබුණා. Google එක සම්පූර්ණයෙන්ම අර banner ads දාන ක්‍රමය ඔවුන්ගේ model එකෙන් අයින් කළා. ඒ වෙනුවට paid search කියලා අලුත් concept එකක් හඳුන්වලා දුන්නා. ඒ කියන්නේ advertisersලා දාන ads මිනිස්සු search කරන keywords එකට අනුව resultවල උඩින්ම rank වෙන විදිහට model එකක්. ඒකේ හොඳම වාසිය තමයි Google එකේ මේ විදිහට ad එකක් දාන process එක automate කරලා තිබුණේ. 

ඒත් Yahoo එකේ ad එකක් දානවා නම්, sales agent කෙනෙක් හරහා manually ගිහිල්ලා තමයි ඒක කරන්න වුණේ. ඉතින් මේ විදිහට Yahoo මෙච්චර කල් රජ කරගෙන හිටපු market එක Google එක ඊට වඩා හොඳ විසඳුමක් දීලා ඔවුන් සතු කරගත්තා. 

ඒ වගේම පස්සේ කාලෙක බිලියන 5කට Google එක ගන්න තිබුණ අවස්ථාවක් පවා Yahoo මගහැර ගත්තා. 2008දී Microsoft සමාගම විසින් Yahoo ඩොලර් බිලියන 44කට ගන්න කළ යෝජනාවක් පවා Yahoo ප්‍රතික්ෂේප කළා. අවසානයේ ඩොලර් බිලියන 4.4ක් වගේ ගාණකට තමයි Yahoo විකුණුවේ.

2. අවධානය මදිකම

Yahoo හැම වෙබ් අඩවියටම ගැළපෙන්න හැම service එකක්ම දෙන්න කටයුතු කළා කියලා මේ ලිපියේ මුල අපි සඳහන් කළා. මේ විදියට එක දෙයකට අවධානය නොදී හැමදේම කරන්න ගිය එකත් Yahoo එකේ පරිහානියට ලොකු හේතුවක් වුණා. 

Yahoo ආයතනය ඇතුළෙ හරියට කුඩා කුඩා ආයතනය ගොඩක් ඉන්නවා වගේ තත්ත්වයක් තමයි නිර්මාණය වෙලා තිබුණේ. එතකොට එක ව්‍යාපාරික අරමුණක් වෙනුවෙන් වැඩ කරන්න ඔවුන්ට හැකියාවක් නැහැ. එක එක කණ්ඩායම් එක එක දේවල් වෙනුවෙන් තමන්ගේ අවධානය යොමු කරනකොට තනි ආයතනයක් වශයෙන් වර්ධනය වෙන්න තිබුණ අවස්ථාව Yahoo එකට අහිමි වුණා.

3. නව නිපැයුම් නොකිරීම

පළමුවෙනියට නිර්මාණය වුණ ආයතනයක් වීම ව්‍යාපාරයක දියුණුව රඳා පවතින ප්‍රධාන සාධකයක් වෙන්නේ නැහැ. ඒකට වේගවත් ගමනක් යන්න අවශ්‍යයි. නව නිපැයුම් කියන්නේ එතැනදි ලොකු බලපෑමක් කරන සාධකයක්. කාලයත් සමඟ ඔවුන් නව නිපැයුම්වලට (Innovation) අවධානය යොමු කළේ නැහැ. නමුත් Google වගේ ආයතනය නව නිපැයුම් කරමින් නව තාක්ෂණය සමග ඉදිරියට ගියා. මේ වෙනසට අනුගත වෙන්න Yahoo අසමත් වීමත් ඔවුන්ගේ පරිහානියට හේතුවක්. 

4. නිසි නායකත්වයක් නොමැතිකම

Yahoo ආයතනයේ අවසන් අවුරුදු පහ ඇතුළත CEOලා 6ක් පමණ වරින් වර පත් කරන්න වුණා. තීරණ ගැනීමේ හැකියාවේ දුර්වලතා තිබුණා. ඒ වගේම නිසි දැක්මක් තිබුණේ නැහැ. නිවැරදි නායකත්වයක් නැති වුණාම ආයතනයකට මග පෙන්වීමක් හරියට කරන්න කෙනෙක් නැහැ. ඒකත් Yahoo පරිහානියට ගොඩක් බලපෑවා.

Yahoo අසාර්ථක වීමෙන් ඉගෙනගත හැකි පාඩම්

1. ව්‍යාපාරික අවස්ථා හඳුනාගන්න

ඔයාට ලැබෙන ව්‍යාපාරික අවස්ථාවල හොඳ, නරක, වාසි, අවාසි ගැන අවධානය යොමු කරලා ඔයාට සුදුසු ව්‍යාපාරික අවස්ථා හඳුනාගෙන ඒවා ලබාගන්න. සමහර වෙලාවට ව්‍යාපාරිකයෝ හිතනවා තනියම ඔක්කොම දේවල් කරගෙන යන්න පුළුවන් කියලා. ඒත් සමහර අවස්ථා තියෙනවා ඒ අවස්ථා ලබා ගන්න එකෙන් හිතුවේවත් නැති විදියට ඔයාගේ ව්‍යාපාරය දියුණු කරගන්න පුළුවන්. 

2. එක දෙයකට අවධානය දෙන්න

ව්‍යාපාරයකදි අර දේත් අපිට කරන්න පුළුවන්, මේ දේත් අපිට කරන්න පුළුවන් කියලා හැමදේම කරන්න ගියොත් ඔයාට කිසිම දෙයක් කරන්න වෙන්නේ නැහැ. මුළු ව්‍යාපාරයම එක එක අරමුණු වෙනුවෙන් අවධානය දෙන්න ගත්තම ඔයා ඇතුළු කණ්ඩායමේ හැම දෙනාගෙම අවධානය එක එක අතට යනවා. එක පැහැදිලි direction එකක් තියාගෙන ඒකට අවධානය යොමු කරන්න. 

3. First Mover නෙවෙයි නම් Fast Mover වන්න

ඔයාගේ ක්ෂේත්‍රයේ ඔයා වෙන්න පුළුවන් ව්‍යාපාරයක් මුලින්ම පටන් ගත්තේ. නැත්නම් ඔයා නොවෙන්න පුළුවන්. ඒ ඔයා නෙමෙයි නම් වේගයෙන් ඉදිරියට යන හැටි ගැන සැලසුම් කරන්න. අවධානය දෙන්න. Yahoo මුලින්ම ආවත් පසුව ආව Google විසින් Yahoo එකේ තැන තමන් සතු කරගත්තේ වේගවත් ගමනක ගිය නිසා.

4. නව නිපැයුම් කරන්න

කාලයත් එක්ක හැම දෙයක්ම වෙනස් වෙනවා. ඒ නිසා ඔයාගේ ව්‍යාපාරයට අදාළ ඊළඟ පියවර ගැන, ඊළඟට මොන විදියේ වෙනසක් ද කරන්න ඕන කියන එක ගැන අවධානය දෙන්න. අලුත් අදහස් ගේන්න. ඒවා ක්‍රියාත්මක කරන්න. නව නිපැයුම් එක්ක ඉදිරියට යන්න.

5. නිවැරදි නායකත්වය

ආයතනයක දියුණුවට, වර්ධනයට නිවැරදි නායකත්වයක් අත්‍යවශ්‍යයි. නායකයා හිතෙන හිතෙන පාරවල්වල යනවා නම් ඒ පස්සෙන් යන සේවකයන්ටත් හරි දිශානතියක් තීරණය කරගන්න බැරි වෙනවා. නිවැරදි දැක්මක්, මග පෙන්වීමක්, ආකෘතියක් ආයතනයකට අවශ්‍යයි. ඒකට හොඳ ශක්තිමත් නායකත්වයක් අනිවාර්යයි.

මේ ලිපියෙන් ඔයාට හොඳ අවබෝධයක් ලැබෙන්න ඇති ව්‍යාපාරයක් සාර්ථක වෙන්නත්, අසාර්ථක වෙන්නත් බලපාන්නේ මොන වගේ කාරණා ද කියන එක ගැන. මේ දේවල් ගැන හොඳ අවධානයක් යොමු කරලා වැඩ කළොත් ඔයාගේ ව්‍යාපාරය සාර්ථකව වර්ධනය කරගන්න වගේම තරගකාරීත්වයට මුහුණ දෙන්නත් ඔයාට හැකියාව ලැබෙනවා.

ව්‍යාපාරයක් දියුණුව කරා රැගෙන යන්න නම් ඔයා දැනගෙන ඉන්න ඕන තවත් බොහෝ දේවල් තියෙනවා. කොහොමද Google එක Brand එකක් වුණේ කියන එක Yahoo අසාර්ථක වෙන්න හේතු වුණ කාරණා ඇතුළෙ මේ ලිපියේ යම් දුරකට කියවුණා. අන්න ඒ විදියට ඔයාගේ ව්‍යාපාරයත් Brand එකක් කරගන්න කැමති නම් පහළ Link එක Click කරලා Free Chapters බලන්න.

https://school.lokubusiness.lk/p/brand-management1?affcode=1420258_ghpjvsre

Author: Priyasha